MARUL/SALATA YETİŞTİRİCİLİĞİ
GİRİŞ:
100 gr yenilebilir salata ve marulda 10-15 kalori, 0,9-1,2 gr protein, 0,2 gr yağ, 1,2 -2,9 gr karbonhidrat, 0,9 gr kül, 95 gr su, 22-26 mg Ca, 0,5-2 mg Fe, 9 mg Na, 175-264 mg K, 330-1900 IU A, 0,04-0,06 mg B1, 0,07 mg B2, 0,2-0,4 mg niacin, 6-18 mg Cvitamini bulunur.
İKLİM İSTEKLERİ:
Salata ve marullar soğuğa kısmen dayanıklı, nemli hava koşullarına gereksinim duyan serin, ılık iklim sebzesidir. Vegetasyon süresi kısa olduğundan Türkiye’nin tüm bölgelerinde yetiştirilebilir. Yazları serin geçen bölgelerde yaz yetiştiriciliği de mümkündür. Bu bakımdan yaz aylarında 1000-1500 m. olan yayla kesiminde yazlık çeşitlerin yetiştirilmesi mümkündür.
Salata ve marul gruplarının sıcağa karşı duyarlılıkları farklılık gösterir. Sıcağa karşı kıvırcık baş salatalar çok hassas oldukları halde, yağlı baş salatalar orta derecede hassas, yaprak salatalar daha az hassastır. İyi bir baş oluşumu için düşük sıcaklıkta yavaş büyüme idealdir.
Salata ve marul yetiştiriciliğinde en uygun sıcaklık derecesi 15,5 ºC ile 18,3 ºC arası ise de baş bağlama esnasında 8 ºC-12 ºC arasında olmalıdır. 18 ºC’nin üzerindeki sıcaklıklarda vegetatif devreden generatif devreye geçiş başlar. Islah çalışmaları ile yüksek sıcaklıklara dayanıklı, çiçeklenmeyen yazlık çeşitler geliştirilmiştir.
TOPRAK İSTEKLERİ:
Salata ve marullar toprak tuzluluğuna orta derecede hassastır.
FİDE YETİŞTİRİCİLİĞİ:
Salata ve marul fidelerini yetiştirmek için tohumlar fide yastıklarında sterilize edilmiş harç üzerinde 10 cm aralıklarla açılmış sıralara yapılabildiği gibi, içlerine sterilize edilmiş harç doldurulmuş saksılara veya plastik torbalara ekilebilir.
İyi bir çimlenme için toprak sıcaklığı 4,4 ºC ile 26,7 ºC arasında, en uygun hava sıcaklığı 24 ºC olmalıdır.ekimden 6-10 gün sonra tohumlar çimlenir ve toprak yüzüne çıkarlar. Bitkiler 3-4 yapraklı olduğu zaman yastıklarda seyreltme yapılır. Fidelikte yabani otlar ayıklanır, sulama, hastalık ve zararlılarla mücadele yapılır.
DİKİM:
Tohum ekim zamanı Akdeniz sahil kuşağında Ağustos-Aralık ayları, dikim Eylül-Ocak aylarıdır. Hasat Ekimde başlar, periyodik olarak çok soğuk kış ayları hariç Haziran sonuna kadar devam eder. Yayla şartlarında tohum Martta ekilir, Nisan, Mayısta dikilir, hasat Temmuz-Eylül aylarında olur.
Fideler 6-7 yapraklı olunca tarlaya dikilirler. Yaprak salata, yağlı baş salata ve marul çeşitleri nispeten daha küçük olduğundan, kıvırcık baş salatalara göre daha dar aralıkla dikilmelidir. Baş salatalarda m2’de 7-12 bitki bulunmalıdır. Genelde karık yönteminde dikim ikili sıralar halinde yapılmalıdır. Fideler sıra arası 30-35 cm, sıra üzeri 25-30 cm olmak üzere dikilirler. Dikim sonrası bitkilere bol can suyu verilmelidir.
BAKIM:
Dikimden sonra birkaç defa toprağı kabartmak veya yabancı otları temizlemek amacıyla çapalama yapılır. Açık tarla yetiştiriciliğinde yağmurlama sulama yapılmalıdır. Yetişme mevsiminde toprak ve hava nemi göz önüne alınarak toprağın suya doyumu üstünde su verilmemelidir. Fazla su kök çürüklüğüne neden olur. Hasada yakın dönemde fazla su ve gübreleme yapılmamalıdır.
Salata ve marulların büyüme periyotları kısa olduğundan gübre istekleri fazladır. Salata ve marul yetiştiriciliğinde dekara 3-5 ton organik gübre verilir. Saf olarak dekara 10 kg N, 5 kg p2o5, 20-25 kg k2O verilir. Fosforun tümü, azot ile potasyumun 1/3’ü dikim öncesi taban gübresi olarak verilir. Potasyum ile azotun geriye kalan kısmının 1/3’ü rozet yaprak dönemi, 1/3’ü ise baş bağlamadan önce verilir.
Salata ve marullarda hasat yapraklar kartlaşmadan ve tohuma kalkmadan önce yapılmalıdır. Aksi taktirde acılaşma görülür. Hasat bitkinin tek tek elle yapılması suretiyle gerçekleştirilir. Toprak yüzeyine yakın kısmından kök boğazının üzerinden bir bıçakla kesilmek suretiyle yapılır. Tarladaki bitkinin hepsi aynı anda hasat olgunluğuna ulaşmadığından hasadın birkaç kez yapılması gerekebilir.
|
MARULDA GÖRÜLEN HASTALIKLAR:
Mildiyö, marul sap çürüklüğü, marul beyaz çürüklük, Rhizoctonia dip çürüklüğü, Antraknoz, kurşuni küf, külleme, Septoria leke hastalığı, kahverengi yanıklık.
MARULDA GÖRÜLEN ZARARLILAR:
MARUL YETİŞTİRİCİLİĞİ VE ÇEŞİTLERİ
Jule KOLUDAR
TOPRAK İSTEKLERİ
• Marul pek çok toprak tipinde yetişebildiği halde, en kaliteli ürün: organik maddesi fazla, nem tutma kapasitesi yüksek ve drenajı iyi, derin tınlı topraklardan alınır.
GÜBRELEME
• Çiftlik gübresi toprağın fiziksel yapısını düzeltmek için kullanılan değerli bir maddedir. Bu gübrenin tuz ihtiva etmemesine, yanmış olmasına dikkat edilmelidir. Dekara 2-5 ton kullanılabilir.
• Toprak PH'sı 6,5-7,5 arasında olabilir. Düşük PH'h topraklarda kireçleme yapılmalıdır. Zira bu tıp topraklarda kaliteli ürün alınamaz ve magnezyum noksanlığı görülür. Magnezyum eksikliğinin tipik belirtisi yaşlı yapraklarda sarı noktalardır. Azot noksanlığında ise büyüme yavaşlar, renk bozulur. Aşın azot gübrelemesi yapraklarda yanıklıklara ve hasattan sonra ürünün çabuk solmasına neden olur.
• Fosfor noksanlığı, demir ve kalsiyumca zengin topraklarda sıkça görülür. Sonuçta, başlar gevşek ve küçük kalır.
• Saf madde olarak: 8 Kg/da azot, 6 Kg/da fosfor ve 6 Kg/da potasyum tavsiyesi, toprak analizleriyle birlikte dikkate alınmalıdır.
TOHUM EKİMİ VE DİKİM
• Tohum ekim zamanı yetiştiricilik yapılmak istenen zamana göre ayarlanabilir. Geç sonbahar ve kış
yetiştiriciliği için tarlaya dikim yapılmak istenen zamandan yaklaşık 45 gün önce; yaz ekimlerinde ise 20 gün önce soğuk yastıklara tohum ekimi yapılmalıdır.
• Tohumların en iyi çimlenme sıcaklığı 15-18° C'dir. Düşük sıcaklıklarda homojen çıkış elde edilemezken; nötr çeşitlerin dışında, 25-30° C gibi yüksek sıcaklık derecelerinde hiç çimlenme elde edilemez.
• Dikim, fideler 4 yapraklı olunca, çeşidin büyüklüğüne bağlı olarak 30-40 cm sıra arası, 20-30 cm sıra üzen mesafe ile yapılır. Dikimden sonra mutlaka can suyu verilmelidir.
SULAMA
• Marul, büyüme periyodu boyunca aynı miktarda toprak nemini, yetiştiği ortamda bulmak ister.
• Tarlaya dikimden sonra eğer yağış mevsimi değilse, en geç 12 gün içersinde «ulama yapılmalıdır. Baş bağlama devresinin başından hasat sonuna kadar sulama aralıkları 8 günden daha uzun olmamalıdır.
• Çok sıcak havalarda sulama, mutlaka sabah erken saatlerde yapılmalıdır. Aksi halde fizyolojik hastalıklara yakalanma olasılığı artar.
HASAT
• Marul genelde elle hasat edilir. Hasat edilecek ürünü belirlemek tamamen deneyim işidir. Yetiştiricilik ürünün iklim isteklerine tamamen uygun şartlarda ve doğru ekim zamanında yapılıyorsa, çeşidin tipik özelliklerini sergilemesi beklenebilir. Bunlar: en, boy, göbek yapıp yapmadığı vs gibi özelliklerdir.
• Sıcak havalarda hasat edilen ürün çabuk solar, kalitesi düşük olur. Bu nedenle hasadın günün erken saatlerinde yapılması uygun olur.
ÇEŞİTLER
Marul, form zenginliği en fazla olan sebzelerden biridir. Mevcut marul çeşitlerini pratik açıdan dört ana gruba ayırmak olasıdır:
1. Buz salataları
2. Yağlık salatalar
3. Romen salataları
4. Yaprak salatalar
Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsünde tohum üretimi yapılan çeşitler ve özellikleri şunlardır: YEDİKULE-44
• Romen salataları grubundandır.
• Hasat edilecek mevsime bağlı olarak, Ege Bölgesi şartlarında 15 Ağustos-15 Aralık arasında tohum ekimi yapılabilir.
• Fide devresinde, olgun devreye kıyasla, soğuğa daha dayanıklıdır.
• Yeşil, orta sert yapraklı, dik büyüme özeîliğindedir.
• Bağlanmadan göbek yapabilir.
• Menemen koşullarında ortalama baş ağırlığı 800 g'dır.
• Sıcağa fazla dayanıklı değildir.
• Dikim sezonuna bağlı olarak hasada gelme süresi yaklaşık olarak 100 gündür.
• Hasattan sonra solma hızı düşüktür.
YEDİKÜLE-5701
• Romen salataları grubundandır.
• Hasat edilecek mevsime bağlı olarak, Ege Bölgesi şartlarında 15 Ağustos -15 Aralık arasında tohum ekimi yapılabilir.
• Yapraklan uzun, sanmtırak yeşil, ince, narin ve gevrektir.
• Yaprak damarlan ince, yüzeyi kabarcıklı, kenarlan dalgalı ve hafif dişlidir.
• Menemen koşullarında ortalama baş ağırlığı 1000 g'dır.
• Dikim sezonuna bağlı olarak hasada gelme süresi yaklaşık olarak 100 gündür.
• Hasattan sonra solma hızı düşüktür.
ŞEMİKLER
• Kıvırcık göbekli salatalardandır.
• Kıvırcık, çok dalgalı, hafif sert yapraklan vardır.
• Yaprakların gövde ile bağlantısı kuvvetlidir, çok kolay kırılmaz.
• Sıkı başlıdır.
• Menemen koşullarında ortalama baş ağırlığı 500 g'dır.
• Sıcağa fazla duyarlı değildir.
• Hasada gelme süresi 85 gündür.
• Tam olgunlaşmadan da kıvırcık salata olarak hasat edilebilir.
Tarn olgunlukta hasat edilen başlarda solma hızı düşüktür.
EGE TARIMSAL ARAŞTIRMA ENSTİTÜSÜ MÜDÜRLÜĞÜ
| Yesil Salata ve Marul Yetistiriciligi |  |  |
SALATA VE MARUL YETİŞTİRİCİLİĞİ
Ülkemizde yetiştirilen salataları 3 grupta toplayabiliriz.
1. Kıvırcık yapraklı salatalar: Baş bağlamayan bol yapraklı salatalardır.
2. Marullar: Bu salataya Romen salatası da denir. Uzun yaprakları birbirini örterek baş meydana getirir. Memleketimizde yetiştirilen yabancı çeşitlerin yanında üstün özelliklere sahip yerli çeşitlerimizde mevcuttur.
3. Baş salatalar: Son yıllarda üretimi hızla gelişen kapalı bir başa sahip salatalardır. Başın sıkı olması istenen bir özelliktir.
İKLİM İSTEKLERİ
TOPRAK HAZIRLIĞI
Salata ve marullar her tür toprakta yetiştirilebilmektedir. Ancak kaliteli ürün için, humusça zengin su tutma kabiliyeti iyi kumlu-tınlı veya tınlı-kumlu topraklar idealdir. Toprak reaksiyonuna hassastır, asitli topraklarda kalite bozulur. Salata ve marullar yıl boyunca değişik mevsimlerde birkaç kezyetiştirildiği için toprak hazırlığı yetiştirme mevsimine göre 2-3 ay önceden yapılır. Dikim yapılacak toprak pulluk ile sürülür. Diskaro, tırmık çekilir ve karık pullukları ile masuralar hazırlanır.
GÜBRELEME
Salatalar organik materyali zengin topraklarda daha güzel gelişir ve verimli olurlar. Toprakta yeterli organik madde yoksa dönüme 2-4 ton çiftlik gübresi verilir. Ticaret gübresi olarak dönüme 30 kg amonyum nitrat, 30-40 kg süperfosfat ve 20-30 kg potasyum sülfat verilmesi uygundur. En uygun gübreleme toprak analizine göre yapılacak gübrelemedir. Fosforlu ve potaslı gübreler son toprak hazırlığı sırasında. Azotlu gübreler ise 3-4 seferde verilmelidir. Azotlu gübrenin yarısı dikimde diğer yarısı ise gelişme döneminde sulamalardan önce 2-3 seferde verilmelidir.
EKİM ZAMANI
Yetiştirme zamanı iklim ve çeşitlere bağlı olarak değişmektedir.
| Tohum Ekimi | Fide Dikimi | Hasat Zamanı | |
| İlkbahar
Yetiştiriciliği | Ocak
Şubat | Mart
Nisan | Mayıs
Haziran |
| Sonbahar
Yetiştiriciliği | Temmuz
Ağustos | Ağustos
Eylül | Ekim
Kasım |
| Kış
Yetiştiriciliği | Ağustos
Eylül | Eylül
Ekim | Kasım
Aralık |
DİKİM SİSTEMİ
Yetiştirmede en uygun sistem, masura denilen kabarık sırtlar üzerinde tek veya çift sıra halinde yapılan yetiştiriciliktir. Masuralar üzerinde sıra arası mesafesi 25-40 cm’dir. Salata ve marullar tohumların tarlaya doğrudan ekilmesi ve fide yetiştirilerek fidenin tarlaya dikilmesi şeklinde yetiştirilir. Doğrudan tohum ekerek yetiştirme sisteminde dönüme 100-120 g tohum kullanılır. Ekim derinliği 2 cm kadar olmalıdır. Tohum ekiminde toprak iyice ufalanarak çok iyi hazırlanmalıdır. Genel olarak uygulanan yetiştiricilik fideden yetiştirme şeklindedir. 
Dikim zamanı fideleri kökleri zedelemeden topraklı olarak çıkarmalıdır. Dikim, plantuar dediğimiz dikim çubukları. veya çepin ile yapılabilir. Fidelerin yerlerine dikimlerinde derin dikimden kaçınılmalıdır. Büyüme ucu toprak dışında kalmalıdır. Derin dikim büyümeyi geciktirmektedir.
ÇAPALAMA
Salataların gelişme devresi kısa olduğu için 1-2 çapa yapılır. Çapa yüzlek yapılmalıdır. Ayrıca kurak havalarda muntazam aralıklarla sulama yapılmalıdır.
Sağlıklı büyümeleri için Mücadele Kuruluşlarının önerdiği şekilde ilaçlamaya özen gösterilmelidir. Münavebeye önem verilmeli ve salata-marul ekilecek tarlada 4 yıl süre ile salata-marul ve yer elması ekilmemelidir.
HASAT
Hasat birkaç seferde yapılır. Olgunbaşlar bıçak ile kesilir ve kasalara tek sıra ençok iki sıra halinde konur. Hasat sırasında yapraklar toprak ile bulaştırılmamalıdır. Aksi halde yıkama gerekecek ve işçilik artacaktır. Hasat edilen salata ve marulların iyi olmayan birkaç dış yaprağı atılır ve ambalaj kaplarına tek sıra halinde yerleştirilir.
Kaynak: Samsun Tarım İl Müdürlüğü
Çiftci Brojürleri Serisi
e-mail : cey@samsuntarim.gov.tr
web : http://www.samsuntarim.gov.tr/
Marul ve kıvırcık salata kısa bir vejetasyon süresine sahip olduğundan yurdumuzun hemen her bölgesinde yetiştirilebilir. Tohumların çimlenmesinde optimum sıcaklık derecesi 150C civarındadır. Bitkinin gelişme devresinde sıcaklık 8-200C arasında değişir. Salata fideleri 6-10 yapraklı devrede soğuklara 0-50C’ye kadar dayanır. Bitkinin fazla büyük veya küçük olması soğuğa dayanımını etkiler. Baş bağlayan çeşitler ise bağlamayan çeşitlere göre daha dayanıksızdır. Işık miktarının azalması ürünün hasat olgunluğuna gelme zamanını uzatmaktadır. Salataların çabuk gövde yapması kaliteyi bozan bir özelliktir.Salatalar her toprak çeşidinde rahatlıkla gelişebilir. Ancak humuslu topraklarda daha hızlı gelişme göstermektedir. Fakat ağır topraklarda gelişme yavaşlar ve baş ağırlığı azalır. Salata ve marullar toprak reaksiyonuna karşı hassastır. Özellikle asit oranı yüksek topraklarda kalite bozulur. Toprak PH’sı 6.0-7.2 olmalıdır.
ÇEŞİT SEÇİMİ
Salata ve marul çeşitlerinin renk, irilik, şekil ve sıkılık açısından çok farklılık göstermeleri çeşit seçimi sırasında tüketicinin isteğinin ön plana çıkmasına neden olmaktadır. Koyu renkli salata çeşitleri açık renklilere göre daha fazla tercih edilmektedir. Son faktör olarak, yaprakların ince ve zarif oluşuna veya yağ ihtiva edip etmemesine göre seçim yapılmaktadır.
YETİŞTİRME TEKNİĞİ
Salata yetiştiriciliği iki şekilde yapılmaktadır. Tohumların direkt toprağa ekilmesi veya fide elde edilmesi ve fidelerin yerlerine dikilmesi.
Yetiştirme şeklinin seçilmesinde işletme büyüklüğü, salata çeşitleri, yetiştirme zamanı, yetiştirme yeri, vejetasyon süresi, işçi durumu gibi bir çok faktör etkili olmaktadır.
Tohum Ekimi: Toprak hazırlığından sonra tohumlar direkt yerlerine ekilirler. Salata yetiştiriciliğinde son yıllarda kaplanmış tohum kullanılmaktadır. Bu şekilde başta seyreltme olmak üzere birçok işçilikten tasarruf edilmiş olmaktadır.Direkt tohum ekiminde dekara 120-150 g tohum gerekir. Genellikle ekim derinliği 2 cm civarında olmalıdır. Ekimden önce toprak iyice işlenmelidir. Sıra araları ilk ekimde 2-4 cm kadardır. Tohumlar çimlenip, fideler 3-4 yapraklı olduklarında kısa bir süre sonra seyreltme yapılır. Sıra araları 30-40 cm’ye çıkarılır. Kışlık salataların ekiminde ekim zamanı çok iyi ayarlanmalıdır. Kış soğuklarında bitkiler büyümelerinin orta devrelerinde olmalıdırlar.
Fide Yetiştirme, Dikme ve Bakım İşleri:Fide yetiştiriciliği ürünün daha erken yetiştirilmesini ve daha sağlıklı bitki elde edilmesini sağlar. Tohumlar seraya veya yastıklara ekilir. Esas yerlerine ekilinceye kadar burada tutulur. Ekim, çizilere 2 cm derinlikte ve 4-6 cm aralıklarla yapılır. Fideler 2-3 yapraklı olduklarında seyreltme yapılır. Dikim zamanı, kökler en az zarar görecekler şekilde topraklı olarak yerlerine 25x30 cm aralıklarla dikilirler Son yıllarda fide yetiştiriciliğinde saksılar da kullanılmaktadır. Saksılara harç doldurulur ve içlerine 1-2 adet tohum atılır. Çimlenmeden sonra iyi gelişen bir tanesi bırakılır. Fide dikimi sırasında dikkat edilecek husus kök boğazının derine gitmemesidir. Hatalı dikimlerde tutmayan fide oranı %30-40’a kadar çıkmaktadır.
MARUL, KIVIRCIK HASTALIK VE ZARARLILARI
Marul Mildiyösü: Marul yapraklarında açık yeşil veya sarımtırak lekeler halinde belirir. Bu lekeler daha sonra esmerleşir, kararıp çürür. Nemli havalarda bu lekeli kısımların altında beyaz kül gibi küf tabakası oluşur.Marulun kalitesi bozulur.
Çevrede ilk hastalık belirtisi görüldüğünde kimyasal mücadeleye başlanır ve bir hafta arayla mücadele devam ettirilir. Son ilaçlama ile hasat arasındaki süreye dikkat edilmelidir.
Beyaz Çürüklük Hastalığı:Hastalık bitkilerin fide devresinde kök çürüklüğüne neden olur. Daha ileriki devredeki bitkilerin kök, gövde, yaprak ve meyvelerde çürümelere neden olur. Çürüyen doku üzerinde daha sonra pamuk gibi beyaz mantari bir kitle ve bunların arasında siyah renkli, küçük, sert dokular oluşur. Çok bulaşık yerlerde 5 yıllık bir ekim nöbeti uygulanmalıdır. Bulaşık yerlerde toprak ilaçlamasının yanı sıra tarla döneminde fideler dikildikten 20 gün sonra başlamak üzere 10 gün arayla ilaçlamalar sürdürülmeli ve son ilaçlama ile hasat arasında gerekli süreye dikkat edilmelidir.
Kurşuni Küf Hastalığı:Hastalık önce toplu iğne başı büyüklüğünde lekelerle başlar, sonra epidermis altında gelişerek genişler ve dokulara yayılır.Yaprak epidermisi çatlar ve bitki su kaybeder .Bitkide kurşuni renkli bir küf tabakası oluşur, çürüme başlar. .Bu lekeler üzerinde mantarın siyah sert dokuları da oluşabilir.Çevrede ilk hastalık belirtisi görüldüğünde kimyasal mücadeleye başlanır.
Salyangoz Zararı: Marul yapraklarının üst epidermisini yiyerek beslenirler ve yapraklarda zar şeklinde bir görünüm oluşur.Bitkiler kirlenir ve kalitesi düşer.Yapraklarda yeniklik görüldüğünde küçük alanlarda elle toplayarak, büyük alanlarda zehirli yem kullanılarak mücadele yapılır. __________________
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder